Geeft adoptie trauma?

Brodzinsky, D., Gunnar, M., & Palacios, J. (2022). Adoption and trauma: Risks, recovery, and the lived experience of adoption. Child Abuse & Neglect, 130, 105309.

De vraag ‘Is adoptie per definitie een trauma?’ is gecompliceerder dan hij lijkt. Adoptie hangt meestal samen met afgestaan worden en ontberingen in kindertehuizen. Deze negatieve ervaringen kunnen traumatisch zijn en ze zijn een bewezen risico voor de ontwikkeling van kinderen. Anderzijds kan adoptie in een liefdevol gezin tot indrukwekkend herstel leiden. Maar ook tot trauma? Daarnaar gingen Brodzinsky, Gunnar en Palacios op zoek.

Trauma ontstaat als gebeurtenissen of omstandigheden als schadelijk ervaren worden en blijvend negatief inwerken op je functioneren en welzijn. Geadopteerden hebben vaak voorafgaand aan hun adoptie geleefd onder traumatische omstandigheden, zoals ontberingen, verwaarlozing, mishandeling en gebrek aan vertrouwde volwassenen. 

Een babybrein kan zich alleen goed ontwikkelen in samenspel met liefdevolle, stabiel aanwezige verzorgers. Anders verandert de opbouw van het brein en dit heeft effect op hoe de omgeving wordt waargenomen, verwerkt en hoe erop gereageerd wordt. Dat beïnvloedt weer latere ontwikkelingen en vaardigheden. Hoe vroeger en sneller een kind vanuit deze omstandigheden in een liefdevol gezin komt, hoe beter. Daarom zien we bij kinderen die in de eerste maanden van hun leven zijn geadopteerd nauwelijks verschillen met niet-geadopteerde kinderen. Dat wil niet zeggen dat deze kinderen nooit moeten verwerken dat ze geadopteerd zijn, maar de vroege adoptie laat geen trauma-effecten zien. Daarom stellen de onderzoekers: als onder adoptie alleen de plaatsing in het nieuwe gezin wordt verstaan, dan zijn er geen duidelijke bewijzen dat dit samenhangt met trauma – mits de adoptie op jonge leeftijd gebeurt.

Herstel

De negatieve ervaringen voorafgaand aan adoptie vormen een concreet risico voor onder andere gedrags- en psychische problemen. Gelukkig zijn ons brein en ons gedrag vervormbaar en biedt plaatsing in een goed adoptiegezin enorme kansen voor herstel. Hoeveel herstel mogelijk is varieert. Dit is onder andere afhankelijk van de leeftijd bij adoptie, persoonlijke kenmerken, de ernst en duur van de ontberingen en veerkracht. 

Daarnaast is het gezin waarin het geadopteerde kind terecht komt van cruciaal belang. Het doet ertoe dat het kind echt in het gezin hoort en dat adoptieouders sensitief zijn. Kinderen die erg beschadigd zijn hebben meer-dan-goed-genoeg-ouderschap nodig. Adoptieouders kunnen hun adoptiekinderen helpen door naar hun kind toe open en eerlijk zijn over hun adoptie en wat daarmee samenhangt. Ze kunnen hen helpen tevreden te zijn met ras, hun achtergrond, hun cultuur en daarmee met het ontwikkelen van hun identiteit. Ze kunnen hen kennis laten maken met hun etnische en culturele achtergronden en met lotgenoten, hen steunen bij contact onderhouden met of zoeken naar hun oorspronkelijke familie.

Ook de omgeving buiten het gezin telt: hoe kijken anderen naar adoptie – leeftijdsgenoten, school, hulpverleners, de buurt en zelfs de maatschappij. Positieve steun vanuit de maatschappij is positief voor het welzijn van de geadopteerde. Negatieve uitingen, zoals een negatief beeld van adoptie, discriminatie en micro-agressie (zowel naar ras en etniciteit als naar adoptie) kunnen de ontwikkeling van een gezond zelfbeeld - waarin alle aspecten van je zijn mogen bestaan - bedreigen. 

En het is nodig dat hulpverleners ‘adoptie-competent’ zijn – adoptie en alles wat daarmee samenhangt is een complex veld en onwetende hulpverleners kunnen meer kwaad dan goed doen.

Lived experiences

Hoewel de ervaringen uiteenlopen, blijken de meeste geadopteerden zich goed aan te kunnen passen, maar dat is niet het hele verhaal. Geadopteerd zijn werkt door in het persoonlijk en maatschappelijk leven – de ‘lived experiences’.  Negatieve ‘lived experiences’ kunnen leiden tot een negatieve beoordeling van adoptie, bijvoorbeeld als men last heeft van discriminatie en microagressie. Of van onbegrip voor verdriet over het verlies dat onlosmakelijk met adoptie verbonden is, of van het gevoel ‘anders’ te zijn dan de rest waardoor ‘erbij passen en erbij horen’ moeilijker is. 

Voor een tevreden leven doet het ertoe dat de geadopteerde betekenis kan geven aan afgestaan en geadopteerd zijn en er positief tegenover kan staan. Helaas krijgen geadopteerden niet altijd de emotionele en praktische steun die ze nodig hebben. Soms lopen ze aan tegen ongeïnteresseerdheid, onbegrip, weerstand en zelfs minachting. Dit kan ze emotioneel uit evenwicht brengen en zelfs traumatisch aanvoelen, hun zelfbeeld en hun veilige gehechtheid kan hierdoor aangetast worden. Dat moet serieus genomen worden, ook in voorlichting en nazorg. 

Echter, wanneer geadopteerden een familie en een gemeenschap hebben die meevoelt, hun ervaringen respecteert en hen ondersteunt, kunnen ze zich over het algemeen goed ontwikkelen en hun adoptie-ervaringen en hun leven positief beoordelen. 

Samenvatting Gera ter Meulen