Spanning bij adoptieouders

Leake, R., et al. (2019). "Factors influencing caregiver strain among foster, kin, and adoptive parents." Journal of Public Child Welfare 13(3): 285-306.

 Vroegkinderlijk trauma

Zo langzamerhand wordt vanuit de wetenschap steeds meer duidelijk hoe mishandeling, verwaarlozing en vroegkinderlijk trauma zich kunnen uiten in moeilijk gedrag. Onderzoekers beginnen nog maar net te begrijpen hoe trauma de ontwikkeling van het brein van kinderen kan schaden, en daarmee hechting, gedrag en emoties kan bemoeilijken. Bij pleegzorg blijkt gedragsproblematiek die het gevolg is van onbehandelde traumaproblematiek éen van de belangrijkste oorzaken waarom plaatsingen mislukken.

Doordat adoptiekinderen[1] hun leven meestal zijn gestart onder stressvolle omstandigheden, is voor hen het risico op vroegkinderlijk trauma en daarmee op emotionele en gedragsproblemen groter dan voor het gemiddelde kind. Hier goed mee om te gaan kan hun adoptieouders voor een uitdaging stellen. De adoptieouders kunnen geconfronteerd worden met praktische problemen, zoals het verstoord raken van de normale gang van zaken in het gezin of doordat niet-verzekerde kosten drukken op het budget. Ook emotioneel kan het zijn weerslag hebben, wanneer de ouders zich schuldig voelen, zich zorgen maken en zich moe voelen. Tenslotte kan het effect hebben op de lichamelijke gezondheid en de sociale relaties. Dit alles kan leiden tot grote spanning en stress bij de adoptieouders.

Wanneer de situatie moeilijk is en de spanning hoog, kan het gezin in een negatieve spiraal terechtkomen, waarbij de emoties en het gedrag van het adoptiekind de dagelijkse gang van zaken in het gezin volledig op zijn kop en de relatie met de adoptieouders op scherp zet. Dit kan dan weer leiden tot extra stress bij de ouders en door deze stress kunnen ze minder goed reageren op het kind, waardoor het kind weer meer emotionele en gedragsproblemen vertoont. En zo voort….

Dit onderzoek

Leake en zijn collega’s vroegen aan 246 adoptie- en pleegouders in de USA of zij last hadden van spanning en stress, waardoor dat veroorzaakt werd en wat spanning versterkte of verminderde. Het bleek dat in de onderzoeksgroep 29% weinig last had van spanning, 53% middelmatig en 18% veel last. Adoptieouders met een kind met emotionele of gedragsproblematiek hadden duidelijk meer last te hebben van spanning.

Adoptie- en trauma competent

Het bleek dat de spanning bij adoptieouders significant lager lag, wanneer ze werden geholpen door mensen die begrepen wat er speelde: die adoptie- en trauma competent waren. Dat was vooral erg belangrijk bij de professionals - de medici, psychologen, maatschappelijk werkers, jeugdzorgwerkers et cetera - maar ook bij bijvoorbeeld de adoptieorganisaties. Als ouders toegang hadden tot hulp die begreep wat er aan de hand is, verminderde dat hun stress en hun gevoel van hulpeloosheid. Wat bovendien ook goed hielp, was dat de adoptieouders zelf als competent werden gezien en dat er niet over hun hoofd heen een beleidsplan of behandeling werd ingezet, maar juist in samenspraak en medeverantwoordelijkheid van de adoptieouders. Wanneer de adoptieouders niet betrokken werden in de behandeling, droeg dat bij aan extra belasting en extra frustratie. Om de eigen competentie van de adoptieouders te vergroten – en daarmee spanning te verminderen - bleek het ook te helpen om de adoptieouders zelf te informeren en trainen.

Tekort

Helaas blijken de meeste kinderen en hun ouders nog niet de gespecialiseerde, adequate hulp te krijgen die ze nodig hebben om te kunnen werken aan het trauma dat aan de basis ligt van de gedragsproblematiek. Ook is er relatief weinig aandacht voor de aanslag op de emoties van de adoptieouders die zorgen voor kinderen met onderliggend trauma. Dat komt deels omdat er een gebrek is aan professionals die trauma begrijpen en kennis hebben van bewezen werkende trauma behandelingen. De schrijvers van dit artikel pleiten ervoor dat hogescholen en universiteiten standaard kennis- en vaardigheden rond trauma, afstand en adoptie in hun opleidingstraject zouden moeten hebben, zodat professionals voorbereid het veld ingaan.

Wat helpt?

Het is dus belangrijk dat de zowel de adoptieouders, de direct betrokken organisaties en de professionals getraind worden in effecten van vroegkinderlijk trauma en dat de adoptieouders makkelijk toegang hebben tot adoptie-competente hulp. Wanneer de ouders tevreden zijn met de hulpverlening en het gevoel hebben dat deze competent waren rond trauma en adoptie, kunnen ze zich meer ontspannen, waardoor zij hun ouderschap weer beter kunnen uitvoeren.

Ook in Nederland

Dit artikel gaat over de situatie in Amerika, maar ook in Nederland lopen veel adoptieouders aan tegen het gebrek van adoptie- en trauma competente kennis, ondersteuning en hulp. De lessen uit dit onderzoek zijn daarom ook direct van belang voor de Nederlandse situatie. Op dit moment zien we dat er inderdaad meer aandacht voor het belang van competente adoptienazorg, maar we zijn er nog lang niet!!

Gera ter Meulen, oktober 2019

[1] Dit alles geldt ook voor pleegkinderen en pleegouders