)
De familieprogramma's van Wereldkinderen
'De kinderen voelen zich hier vooral veilig.'
Golfplaten huizen zonder voordeur. IJskoude nachten. Eenoudergezinnen waarvan de ouder al voor dag en dauw aan het werk gaat en de kinderen zelf moeten opstaan en naar school gaan. Het is de dagelijkse realiteit van kinderen in de wijk Ciudad Bolivar in Bogotá. Fundacion Creciendo Unidos (FCU) werkt in deze wijk. Wereldkinderenmedewerker Denise Duister bezocht het programma in maart 2022.
FCU heeft twee hoofdlocaties in de wijk, een paar honderd meter van elkaar vandaan. Op de ene locatie houden ze bijeenkomsten voor moeders met jonge kinderen en geven ze voorlichting over voeding, hygiëne en gezondheid. Op de andere locatie worden kinderen opgevangen buiten school. De kinderen krijgen er huiswerkbegeleiding, ze ontdekken hun talenten en leren veel over kinderrechten.
"Daarbij moet je je voorstellen dat sommige kinderen helemaal niet naar school gaan en hier een groot deel van de dag doorbrengen. Zo wordt voorkomen dat ze op straat hangen", vertelt Denise na haar bezoek. Ze bracht een dag door bij het programma en zag hoe met weinig middelen het maximale voor kinderen wordt gedaan. "Jonge kinderen die zelf moeten opstaan en zorgen dat ze naar school gaan of naar een andere dagbesteding, dat is hoe het hier gaat", zegt Denise. "Sommige kinderen komen hier om elf uur binnenlopen en blijven de hele dag. Die gaan niet naar school en hun moeder werkt de hele dag. Hier krijgen ze toch iets van onderwijs. Er zijn nu ook computers waar ze mee leren werken. De kinderen voelen zich hier vooral veilig. Bij binnenkomst vliegen ze eerst de juf om de middel voor een knuffel. Dát hebben ze nodig."
Wereldkinderen steunt FCU al meerdere jaren. Denise: "De man die ons rondreed van en naar het programma, Andres, is zelf zo'n vijftien jaar geleden als tienervader in het programma terecht gekomen. Hij werkt nu als klusjesman en chauffeur voor FCU. En Reinel, de maatschappelijk werker, vertelde me in de auto onderweg naar de locatie dat hij is opgeleid tot filosoof en docent literatuur. Maar zijn eigen jeugd was heel moeilijk. Met elf broers en zussen had hij ook vaak geen dak boven zijn hoofd. Wellicht daarom ligt zijn hart dicht bij het welzijn van de mensen die meedraaien in de projecten. Toen ik Reinel en Andres mijn verhaal vertelde over mijn geboorte in Colombia en de adoptie naar Nederland, realiseerden we ons dat alledrie onze moeders op enig moment in Colombia op straat leefden. Een bijzondere overeenkomst in onze ontstaansgeschiedenissen. Misschien kijken wij daarom niet naar de mensen in de projecten als 'arme, hulpbehoevende mensen’ maar als mensen zoals wij zelf, als onze eigen families."
Het bezoek maakte indruk op Denise, vooral ook door de persoonlijke contacten met de moeders en kinderen in het programma. "FCU heeft verschillende programma’s gericht op families. Ze worden geleid door moeders van jonge kinderen, die zelf als jonge meisjes bij het programma binnenkwamen. Ik heb een kijkje genomen bij een bijeenkomst over vrouwenrechten en over hygiëne en ook voeding. De vrouwen waren eerst voorzichtig naar mij toe, maar toen ik over mijn eigen kinderen en mijn eigen achtergrond vertelde, brak het ijs. We zijn allemaal moeders. Er wordt in het programma ook gekookt. Mensen die deelnemen aan het programma kunnen er maaltijden afhalen. Ik zag een een oma die bakjes eten afhaalde voor haar kleinkinderen en een moeder die dat deed voor haar twee zoontjes." Wereldkinderen vernieuwde recent de overeenkomst met FCU. Met de recente bijdrage nam FCU een extra personeelslid aan, een leerkracht, en kocht nieuwe computers. "Voorheen kregen de kinderen hulp van Reinel, de maatschappelijk werker", vertelt Denise. "Nu is er een leerkracht met een pedagogische achtergrond, gericht op onderwijs."
Na het bezoek aan het eerste gebouw gingen we naar het gebouw waar de kinderen worden opgevangen. Ze krijgen er onderwijs en worden opgevangen met een aanvullend programma na school, bijvoorbeeld muziekles of knutselen. Ze hebben hier ook toegang tot het internet. De computers maakten voor de kinderen tijdens de coronapandemie groot verschil. Zo konden de lessen online lessen doorgaan en konden de kinderen via de computer contact met elkaar onderhouden."
Covid-19 zorgde voor allerlei problemen in het programma: de deuren bleven dicht en het contact met de kinderen veranderde. Dat contact en de opvang is nu weer als voorheen, maar een ander probleem duikt wel op. Veel financiers van het programma bezuinigen op hun donaties nu de gevolgen van de coronapandemie ook financiële consequenties hebben. Uitbreiding van het programma zoals het plan was afgelopen jaar, is helaas niet mogelijk. Wel is het FCU gelukt om het bestaande programma in stand te houden, op zichzelf een hele prestatie.
Denise: "De meeste kinderen hebben één ouder, meestal de moeder. Jongeren hier hebben niet altijd toegang tot voorbehoedsmiddelen en krijgen vaak geen seksuele voorlichting. Ze worden op jonge leeftijd al vader of moeder. Vaak nemen vaders dan geen verantwoordelijkheid en ligt de zorg voor de kinderen bij de moeder. Veel van deze kinderen komen na school in een leeg huisje thuis, omdat hun moeder moet werken. Het zijn huisjes die eigenlijk illegaal gebouwd zijn, maar worden gedoogd. Huisjes met golfplaten als daken en zonder fatsoenlijke deur of slot. Sommige kinderen zijn 's nachts bang om in slaap te vallen. Reinel vertelde me dat de kinderen tussen bepaalde tijden in het donker sowieso de straat niet op kunnen vanwege de criminaliteit. Overdag zijn de kinderen moe. Ik zag ze met met hun hoofd op de tafel liggen."
"Twee meisjes hadden voor mijn komst een lied ingestudeerd en gezongen. Ze namen dit heel serieus. Het ging onder andere over de toekomst van de kinderen van Colombia. 'Hebben ze wel gegeten?' vroeg ik me af terwijl ze zongen. En is er straks iemand thuis als ze naar huis gaan? Ik gaf de kinderen een knuffel en zei in gedachten een gebedje voor deze meisjes. Laat ze gezonde, verstandige, sterke, zelfredzame jonge vrouwen worden. Daarna volgde een kringgesprek. Een meisje van vijf stelde zich voor, ze heet Alejandra, is vijf jaar en houdt het meest van naar school gaan. Ook van haar kreeg ik bij het afscheid een dikke knuffel. Deze kinderen raken me in de eerste plaats als mens en daarnaast als moeder van twee kleintjes van vijf en twee. Maar ik kan niet ontkennen dat het mij ook ten zeerste raakt als geadopteerd kind uit dezelfde stad als deze kinderen. Van tijd tot tijd leek het of ik mezelf in de ogen keek."
Nieuwe kindercultuur
In het programma van FCU werden in 2020 en 2021 zo'n tweehonderd kinderen uit 120 gezinnen opgevangen. De kinderen zijn gemiddeld tussen de vijf en zestien jaar oud. Zij krijgen ondersteuning op het gebied van gezondheid (vaccinaties, gezonde leefstijl, toegang tot zorg) en begeleiding als sprake is van bijvoorbeeld huiselijk geweld of misbruik. Ook krijgen ze huiswerkbegeleiding en allerlei workshops zoals dans, sport en kunst. De families van deze kinderen krijgen psychosociale ondersteuning en worden zoveel mogelijk betrokken in het werk met de kinderen. De moeders kunnen deelnemen aan workshops bakken en patisserie om daar wat geld mee te kunnen verdienen.
Daarnaast wordt met (lokale) overheidsinstanties voor kind- en jeugdbeleid gewerkt aan het beter respecteren en toepassen van kinderrechten. Deze activiteiten passen in een brede visie waarbij FCU kinderen en jongeren de mogelijkheid biedt hun rechten op te eisen en te werken aan een Nueva Cultura de Infancia (nieuwe kindercultuur). Dit gaat bijvoorbeeld over kinderen actief mee laten doen aan een dialoog over kinderrechten in kinderraden.
